“ต้องเสนอค่าทดแทนก่อน”

๑.เป็นหน้าที่ผู้จะวางท่อน้ำสายไฟต้องบอกกล่าวเสนอจำนวนค่าสินไหมทดแทนให้เจ้าของที่ดินทราบก่อน หาใช่เป็นหน้าที่เจ้าของที่ดินที่จะเสนอ หากไม่เสนอค่าทดแทน เจ้าของที่ดินคัดค้านได้ คำพิพากษาฏีกา ๓๗๘/๒๕๑๑
๒.ที่ดินตกในภาระจำยอมเพียงให้เดินผ่าน ให้โคเกวียนผ่านเข้าออกสู่ทางสาธารณะ และหน้าน้ำให้ใช้เรือพายผ่านเข้าออก การที่จะวางสายไฟฟ้าผ่านทางภาระจำยอม เป็นการเปลี่ยนแปลงในภารยทรัพย์ ทำให้ก่อภาระเพิ่มขึ้นแก่ภาระเพิ่มขึ้นแก่ภารทรัพย์ โจทก์ไม่มีสิทธิ์ทำได้ ในคำฟ้องไม่ได้เสนอค่าทดแทนให้จำเลย จึงไม่มีประเด็นโจทก์จะใช้สิทธิ์ตามกฏหมายได้หรือไม่ คำพิพากษาฏีกา ๒๑๔/๒๕๒๑
๓.เมื่อต้องยอมให้ปักเสาและพาดสายไฟฟ้าผ่านที่ดินตน ต่อเมื่อได้รับค่าทดแทนตามสมควรแล้ว เมื่อไม่ได้เสนอค่าทดแทนให้ จึงไม่มีสิทธิ์กระทำการดังกล่าวได้ และไม่มีประเด็นเรื่องค่าทดแทน การที่ศาลชั้นต้นให้โจทก์ชำระค่าตอบแทนแก่จำเลย เป็นการนอกฟ้องนอกประเด็น คำพิพากษาฏีกา ๖๔๘/๒๕๒๕
๔. การใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่นอันจำเป็นผ่านที่ดินจำเลย เมื่อไม่ปรากฏว่า โจทก์ได้เสนอค่าทดแทนตามสมควรแก่จำเลยตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ และคำขอท้ายฟ้องไม่ได้ขอให้จำเลยรับเงินค่าทดแทนจากโจทก์จึงไม่มีประเด็นที่จะวินิจฉัยว่ามีสิทธิ์ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ หรือไม่ คำพิพากษาฏีกา ๘๓๗/๒๕๓๘
๕.แม้ ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ เป็นบท “บังคับ” ให้จำเลยซึ่งเป็นเจ้าของที่ดินต้องยอมให้โจทก์มีสิทธิ์วางท่อน้ำ ท่อระบายน้ำ สายไฟฟ้า หรือสิ่งอื่นอันคล้ายคลึงกันผ่านที่ดินของจำเลยต่อเมื่อได้รับค่าทดแทนตามสมควร คดีนี้โจทก์ไม่ได้เสนอค่าทดแทนแก่จำเลย แต่โจทก์ขอวางไปตามแนวทางจำเป็น ซึ่งจำเลยมีสิทธิ์ได้รับค่าทดแทนในส่วนทางจำเป็นอยู่แล้ว ซึ่งไม่ได้เป็นการเพิ่มภาระให้แก่ที่ดินจำเลยในส่วนที่ตกเป็นทางจำเป็น แต่กลับจะเป็นประโยชน์แก่ที่ดินจำเลยและที่ดินบริเวณใกล้เคียงที่มีท่อระบายน้ำเพื่อป้องกันน้ำท่วม จำเลยจึงต้องยอมให้โจทก์วางท่อระบายน้ำ สายไฟฟ้า หรือสาธารณูปโภคอย่างอื่นผ่านที่ดินจำเลย เพราะค่าทดแทนได้กำหนดอยู่ในค่าทดแทนทางจำเป็นอยู่แล้ว คำพิพากษาฏีกา ๒๐๔๑/๒๕๔๑
๖.แม้พยานโจทก์เบิกความว่า มีการเสนอจะให้ค่าทดแทนแก่จำเลยแล้วก็ตาม แต่ในคำขอท้ายฟ้องไม่ได้มีการเสนอค่าทดแทนให้แก่จำเลยแต่อย่างใด คดีไม่มีประเด็นว่าโจทก์ชอบที่จะใช้สิทธิ์ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒หรือไม่ คำพิพากษาฏีกา ๑๙๗๔/๒๕๕๒
ข้อสังเกต ๑.การปักเสาและพาดสายไฟฟ้า การ ใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่นอันจำเป็นผ่านที่ดินผู้อื่นหากไม่มีการเสนอค่าทดแทนตามสมควรตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ แล้ว ย่อมไม่มีสิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่น หากไปดำเนินการดังกล่าวเป็นการเข้าไปในอสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่น อันเป็นการรบกวนการครอบครองอสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่นโดยปกติสุข เป็นความผิดฐานบุกรุกได้ ตาม ป.อ. มาตรา ๓๖๒
๒.การปักเสาและพาดสายไฟฟ้า การ ใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่นอันจำเป็นผ่านที่ดินผู้อื่นต้องมีการเสนอค่าทดแทนตามสมควรตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ จึงมีสิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่น เป็นบทกฎหมายจำกัดสิทธิ์หรือเป็นบทบังคับให้จ้าของที่ดินเมื่อได้รับค่าทดแทนตามสมควรแล้วต้องยอมให้เขา ปักเสาและพาดสายไฟฟ้า การ ใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่น
๓.บางครั้งเมื่อเสนอค่าทดแทนแล้วเจ้าของที่ดินไม่ยอมรับจึงต้องมีการฟ้องขอปักเสาและพาดสายไฟฟ้า หรือใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่นอันจำเป็นผ่านที่ดินผู้อื่น เพื่อให้ศาลวินิจฉัยว่ามีความจำเป็นต้องกระทำการดังกล่าวหรือไม่ โดยในคำขอท้ายฟ้องต้องระบุค่าสินไหมทดแทนตามสมควรที่จะให้ไปในคำขอท้ายฟ้องด้วย หากไม่มีการระบุค่าสินไหมทดแทนเพื่อให้จำเลยรับไป คงมีแต่การฟ้องเพื่อขอปักเสาและพาดสายไฟฟ้า การ ใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคในที่ดินคนอื่นอื่นเพียงเท่านี้ ก็ไม่มีประเด็นที่ศาลจะวินิจฉัยว่ามีกรณีจำต้องปักเสาและพาดสายไฟฟ้า การ ใช้สิทธิ์ติดตั้งไฟฟ้า ท่อน้ำประปา ท่อระบายน้ำ โทรศัพท์ และสาธารณูปโภคอื่นในที่ดินผู้อื่นหรือไม่ เพราะเป็นการพิพากษาเกินคำฟ้องและคำขอท้ายฟ้องนอกประเด็นที่ฟ้องมา
๔. ตามข้อ ๓ . นั้น .กฏหมายห้ามไม่ให้พิพากษาหรือมีคำสั่งเกินที่ปรากฏในคำฟ้องหรือคำขอท้ายฟ้อง ตาม ป.ว.พ. มาตรา ๑๔๒ การที่ศาลชั้นต้นให้โจทก์ชำระค่าตอบแทนแก่จำเลย โดยจำเลยไม่ได้เสนอค่าทดแทนให้ จึงไม่มีสิทธิ์ปักเสาและพาดสายไฟฟ้าผ่านที่ดิน เมื่อไม่มีการเสนอค่าทดแทนให้จึงไม่มีประเด็นเรื่องค่าทดแทน การที่ศาลชั้นต้นพิพากษาเรื่องค่าทดแทนจึงเป็นการพิพากษานอกฟ้องนอกประเด็น
๕..ตามข้อ ๒.นั้น ที่ดินตกในภาระจำยอมเพียงให้เดินผ่าน ให้โคเกวียนผ่านเข้าออกสู่ทางสาธารณะ และหน้าน้ำให้ใช้เรือพายผ่านเข้าออก การที่จะวางสายไฟฟ้าผ่านทางภาระจำยอม เป็นการเปลี่ยนแปลงในภารยทรัพย์(ทรัพย์ที่ต้องตกในในภาระจำยอมหรือต้องรับกรรมบางอย่าง) ทำให้ก่อภาระเพิ่มขึ้นแก่ภาระเพิ่มขึ้นแก่ภารทรัพย์ เพราะที่ดินเดิมให้เดินผ่าน ให้โคเกวียนผ่านเข้าออกสู่ทางสาธารณะ และหน้าน้ำให้ใช้เรือพายผ่านเข้าออกเท่านั้น การที่จะวางสายไฟฟ้าพาดผ่านในที่ดินย่อมเป็นการเปลี่ยนแปลงในภารทรัพย์ก่อให้เกิดภาระเพิ่มขึ้นจากการให้เดินผ่าน ให้โคเกวียนผ่าน ให้พายเรือผ่านในหน้าน้ำ จึงไม่มีสิทธิ์ทำได้ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๘๘ ทั้งในคำฟ้องไม่ได้เสนอค่าทดแทนให้จำเลย จึงไม่มีประเด็นโจทก์จะใช้สิทธิ์ตามป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ได้หรือไม่
๖.ตามข้อ ๕.นั้น การขอวางเสาไฟฟ้า ท่อระบายน้ำไปตาม “ทางจำเป็น” ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๔๙ เพราะที่ดินถูกที่ดินอื่นล้อมอยู่ไม่มีทางออกสาธารณะได้ แม้จะไม่ได้เสนอค่าทดแทน ก่อนเพื่อจะวางสายไฟฟ้าหรือท่อระบายน้ำ ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ ก็ตาม แต่เมื่อขอวางเสาไฟฟ้าไปตามแนว “ทางจำเป็น” เพื่อให้มีสิทธิ์ออกสู่ทางสาธารณะได้ ซึ่งจำเลยมีสิทธิ์ได้รับค่าทดแทนในส่วนทางจำเป็นอยู่แล้ว การวางเสาไฟฟ้าไปตามแนว “ ทางจำเป็น” เพื่อออกสู่ทางสาธารณะไม่ได้เป็นการเพิ่มภาระให้แก่ที่ดินจำเลยในส่วนที่ตกเป็นทางจำเป็น แต่กลับจะเป็นประโยชน์แก่ที่ดินจำเลยและที่ดินบริเวณใกล้เคียงที่มีท่อระบายน้ำเพื่อป้องกันน้ำท่วม จำเลยจึงต้องยอมให้โจทก์วางท่อระบายน้ำ สายไฟฟ้า หรือสาธารณูปโภคอย่างอื่นผ่านที่ดินจำเลย เพราะค่าทดแทนได้กำหนดอยู่ในค่าทดแทนในเรื่องทางจำเป็นอยู่แล้ว นั้นก็คือไม่ได้เสนอให้ค่าทดแทนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ แต่เจ้าของที่ดินสามารถได้ค่าทดแทนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๔๙ได้อยู่แล้ว เป็นการเลี่ยงประเด็นในการฟ้องที่ไม่ฟ้องตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ แต่ไปฟ้องในเรื่อง “ ทางจำเป็น “ ซึ่งใน ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๔๙ ไม่ต้องเสนอค่าทดแทนไปก่อนจึงจะมาฟ้องขอให้ศาลสั่งว่าเป็นทางจำเป็นได้ เพราะหากฟ้องตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒แล้วไม่เสนอค่าทดแทนก่อนก็จะแพ้คดีไปจึงเลี่ยงมาฟ้องในเรื่อง “ ทางจำเป็น” ที่กฎหมายไม่ได้บัญญัติว่าต้องให้ค่าทดแทนก่อนจึงจะได้ “ ทางจำเป็น” เพราะเมื่อที่ดินถูกล้อมไม่มีทางออกสู่สาธารณะแล้ว ก็ต้องมีทางให้ออกไปสู่ทางสาธารณะได้ เป็นประเด็นสำคัญ ส่วนค่าทดแทนเป็นประเด็นรอง ในขณะที่การวางสายไฟฟ้าตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๓๕๒ การให้ค่าทดแทนเป็นประเด็นสำคัญ ส่วนการวางเสาไฟฟ้าฯ เป็นประเด็นรองลงไป