“น้ำประปา”

เทศบาลตำบล ผู้ถูกฟ้องคดีที่ ๒ ได้ก่อสร้างประปาหมู่บ้านแบบผิวดิน โดยวางท่อเมนจ่ายน้ำในบริเวณที่ดินของราษฏรทุกหลังคาเรือน ตามมติที่ประชุมประชาคมหมู่บ้าน พร้อมติดตั้งมาตรน้ำให้ฟรี แต่บ้านผู้ฟ้องคดีไม่ได้รับการติดตั้งมาตรวัดน้ำ เนื่องจากผู้ฟ้องคดีไม่ยินยอมให้วางท่อในที่ดินของตนเอง และไม่ได้รับอนุญาตให้ใช้น้ำประปาต่อคณะกรรมการบริหารกิจการบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน ผู้ถูกฟ้องคดีที่ ๑ โดยได้ชี้แจงว่า เนื่องจากผู้ฟ้องคดีไม่ยินยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ดินตนเอง ซึ่งเป็นการไม่ปฏิบัติตามมติที่ประชุมของประชาคมหมู่บ้านที่ให้ติดตั้งมาตรวัดน้ำเฉพาะผู้ที่ยินยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในบริเวณที่ดินของตนเท่านั้น ผู้ฟ้องคดีเห็นว่า การวางท่อเมนจ่ายน้ำประปาไม่จำต้องวางในที่ดินของตน การปฏิเสธไม่ให้ใช้น้ำประปาเป็นการไม่ปฏิบัติตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการรบริหารกิจการและการบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน พ.ศ.๒๕๔๘ การที่คณะกรรมการบริหารกิจการและบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน ผู้ถู฿กฟ้องคดีที่ ๑ และ เทศบาลตำบล ผู้ถูกฟ้องคดีที่ ๒ เห็นชอบกฎระเบียบข้อบังคับว่าด้วยการบริหารกิจการประปาของการประปาหมู่บ้าน พ.ศ. ๒๕๔๙ ซึ่งกำหนดนิยาม “ ท่อเมนจ่ายน้ำ” หมายถึงท่อจ่ายน้ำที่การประปาวางผ่านหน้าบ้านผู้ใช้น้ำประปาจะต้องวางในส่วนของผู้ใช้น้ำ ระบบประปาหมู่บ้านจึงมีมติว่าจะอนุญาตให้ผู้ฟ้องคดีใช้น้ำประปาต่อเมื่อยินยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ดินของผู้ฟ้องคดีตามที่ประชุมมีมติเท่านั้น เห็นได้ว่าตามกฎ ระเบียบและข้อบังคับว่าด้วยการบริหารกิจการประปาของการประปาหมู่บ้าน พ.ศ. ๒๕๔๙ ในการวางระบบท่อน้ำประปา โดยเฉพาะท่อเมนจ่ายน้ำจะวางผ่านหน้าบ้านของผู้ใช้น้ำ เพื่อให้สามารถต่อท่อภายนอกที่ติดตั้งมาตรวัดน้ำ และมาตรวัดน้ำต้องอยู่ในที่เปิดเผยสามารถตรวจสอบได้สะดวก เป็นที่เข้าใจโดยทั่วไปว่า หมายถึง การติดตั้งนอกอาณาเขตรั่วบ้านของผู้ใช้น้ำ ไม่จำเป็นต้องวางผ่านที่ดินผู้ใช้น้ำ แม้ต่อมาการบริหารกิจการประปาหมู่บ้านจะได้ใช้กฎระเบียบข้อบังคับว่าด้วยการบริหารกิจการประปาของการประปาหมู่บ้าน พ.ศ. ๒๕๓๕ ซึ่งกำหนดให้ท่อเมนจ่ายน้ำหมายถึง ท่อจ่ายน้ำที่การประปาวางผ่านหน้าบ้านผู้ใช้น้ำประปาจะต้องวางไว้ในส่วนที่ดินของผู้ใช้น้ำ แม้ท่อเมนประปาเป็นทรัพย์สินของผู้ถูกฟ้องคดีที่ ๑ ก็ตาม การกำหนดให้วางผ่านส่วนที่ดินของผู้ใช้น้ำจึงเป็นการรอนสิทธิ์ในที่ดินของผู้ใช้น้ำ(การทำให้เจ้าของบ้านใช้ที่ดินของตนเองไม่สะดวก สามารถมีสิทธิ์ยับยั้งความเสียหายได้) ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๓๕,๑๓๓๗ และการกำหนดกฏระเบียบและข้อบังคับที่มีเงื่อนไขบังคับเป็นการรอนสิทธิ์ผู้ขออนุญาตใช้น้ำ จึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย ไม่อาจมีผลบังคับใช้ได้ หากผู้ขอใช้น้ำไม่ยินยอม ดังนั้นผู้ถูกฟ้องคดีที่ ๑ มีคำสั่งไม่อนุญาตให้ผู้ฟ้องคดีใช้น้ำประปาหมู่บ้าน ถือว่าไม่ได้เป็นการบริหารกิจการประปาหมู่บ้านเพื่อให้บริการประชาชนได้อย่างทั่วถึงและเพียงพอ เป็นคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการบริหารกิจการและการบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน พ.ศ. ๒๕๔๘ เป็นการทำละเมิดต่อผู้ฟ้องคดี คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุด อ.๑๙๙/๒๕๕๗
ข้อสังเกต ๑. เทศบาลมีหน้าที่ต้องจัดให้มีน้ำประปาแก่ชาวบ้านทุกคน อีกทั้งกฎหมายก็ไม่ได้กำหนดให้ต้องฟังประชาคมเสียงส่วนใหญ่เสียก่อน จึงไม่อาจอ้างประชาธิปไตยเสียงข้างมากเพื่อไม่ให้บริการแก่ประชาชนบางคนในหมู่บ้านได้
๒.วิเคราะห์ศัพท์คำว่า “ ท่อเมนน้ำประปา” ตามข้อบังคับว่าด้วยการบริหารกิจการของประปาฯ ให้ความหมายว่า ท่อจ่ายน้ำที่การประปาวางผ่าน “หน้าบ้าน” ผู้ใช้น้ำประปา ไม่ได้หมายความว่า วางภาย “ในบ้าน” หรือ “ภายในบริเวณบ้าน “ ดังนั้น มติของหมู่บ้านที่ต้องวางท่อเมนในที่ดินจึงมีสิทธิ์ได้รับการติดตั้งมิเตอร์น้ำ จึงเป็นมติที่ฝ่าฝืนบทบัญญัติกฎหมาย ทั้งการวางระบบท่อน้ำประปา โดยเฉพาะท่อเมนจ่ายน้ำจะวางผ่านหน้าบ้านผู้ใช้น้ำ เพื่อให้สามารถต่อท่อภายนอกที่ติดตั้งมาตรวัดน้ำ และมาตรวัดน้ำต้องอยู่ในที่เปิดเผย สามารถตรวจสอบได้ง่าย หากไปติดตั้งในที่ดินคนอื่นการเข้าไปในที่ดินคนอื่นเพื่อตรวจสอบมาตรวัดน้ำอาจก่อความไม่สะดวกในการใช้ที่ดินของเจ้าของที่ดิน ก่อให้เกิดความรำคาญแก่เจ้าของที่ดินได้ และหากเป็นบ้านที่มีการล้อมรั้วไว้และมาตรวัดน้ำอยู่ในเขตตัวบ้าน การจะเข้าไปในบ้านต้องผ่านรั้วของเจ้าของบ้าน ซึ่งหากเจ้าของบ้านไม่อยู่ปิดประตูรั้วไว้ก็ไม่สามารถเข้าไปทำการตรวจสอบมาตรวัดน้ำได้ และหากเข้าไปโดยพละการอาจถูกเจ้าของบ้านแจ้งความว่าบุกรุกหรืออาจถูกสุนัขเจ้าของบ้านกัดได้ หรือหากการจะเข้าไปตรวจสอบมาตรต้องขออนุญาตเจ้าของบ้านทุกครั้งก็ไม่สะดวกแก่ทั้งผู้ตรวจสอบและเจ้าของบ้าน บทบัญญัติกฎหมายดังกล่าวจึงให้ท่อเมนจ่ายน้ำต้องวางผ่าน “ หน้าบ้าน” ผู้ใช้น้ำประปา หาใช่วางในที่ดินหรือภายในเขตที่ดินของผู้ใช้น้ำประปา นั้นก็คือ การติดตั้งเมนจ่ายน้ำต้องติดตั้งนอกแนวเขตรั้วบ้านผู้ใช้น้ำ ไม่จำเป็นต้องวางผ่านที่ดินผู้ใช้น้ำแต่อย่างใด การลงมติที่ให้ท่อเมนจ่ายน้ำต้องอยู่ภายในที่ดินของผู้ใช้น้ำจึงเป็นการออกมติที่ขัดต่อบทบัญญัติของกฏหมาย ทั้งเจ้าของที่ดินย่อมมีแดนกรรมสิทธิ์ในที่ดินทั้งเหนือพื้นดินและใต้พื้นดินตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๓๕ การที่ออกมติต้องวางท่อเมนจ่ายน้ำเข้าไปในที่ดินคนอื่นโดยเจ้าของไม่ยินยอมย่อมเป็นการใช้สิทธิ์ของตนอันเป็นเหตุให้เจ้าของอสังหาริมทรัพย์ได้รับความเดือดร้อนเสียหาย เกินกว่าที่ควรคิดหรือคาดหมายได้ตามปกติและเหตุอันควร เมื่อเอาสภาพและตำแหน่งที่ตั้งแห่งทรัพย์นั้นมาคำนึงประกอบ อันเป็นการรอนสิทธิ์ของเจ้าของที่ดินตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๓๗ เจ้าของที่ดินมีสิทธิ์ที่จะยังความเสียหายหรือเดือดร้อนให้สิ้นไปได้ด้วยการนำคดีขึ้นสู่ศาล เพื่อเพิกถอนคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายดังกล่าว
๓.ทั้งการที่การประปาจะวางท่อเมนจ่ายน้ำ อันเป็นวัตถุอื่นใดคล้ายคลึงกับท่อระบายน้ำ ผ่านที่ดินของผู้อื่น เจ้าของที่ดินเมื่อได้รับค่าทดแทนตามสมควรแล้วจึงจะยอมให้ผู้อื่นวางท่อเมนจ่ายน้ำเข้ามาในที่ของตนได้ โดยมีเงื่อนไขว่า หากไม่ยอมให้ผ่านก็ไม่มีทางที่จะวางท่อเมนจ่ายน้ำได้หรือต้องสิ้นเปลืองเงินมากเกินควร ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๕๒ ดังนั้นการที่การประปาจะมาวางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ดินผู้ขอใช้น้ำโดยไม่ได้เสียค่าทดแทนให้เจ้าของที่ดิน โดยไม่มีเงื่อนไขว่าหากไม่ยอมก็ไม่มีทางวางท่อเมนจ่ายน้ำได้หรือต้องสิ้นเปลืองเงินทองมากเกินควรแล้ว การประปาก็ไม่อาจที่จะวางท่อเมนจ่ายน้ำเข้าไปในที่ของคนอื่นได้โดยเจ้าของไม่ยินยอม ทั้งการวางท่อเมนจ่ายน้ำก็เพื่อประโยชน์การประปาด้วยเพราะเมื่อมีการวางท่อเมนจ่ายน้ำและผู้ใช้น้ำได้ใช้น้ำแล้ว การประปาก็จะมีรายได้จากการรักษามาตรวัดน้ำและรายได้จากการใช้น้ำ ดังนั้น การวางท่อเมนจ่ายน้ำหาใช่เกิดประโยชน์แก่ผู้ใช้น้ำแต่ฝ่ายเดียวไม่ แต่เป็นประโยชน์ต่อการประปาด้วยเช่นกัน ดังนั้น การที่การประปาจะวางท่อเมนจ่ายน้ำในที่คนอื่นโดยเจ้าของไม่ยินยอมและไม่เข้าเงื่อนไขว่าหากไม่ยอมแล้วไม่สามารถทำการจ่ายน้ำได้หรือหากทำได้ก็ต้องเสียค่าใช้จ่ายเกินสมควรแล้ว และไม่มีการจ่ายค่าทดแทนตามสมควรให้แก่เจ้าของที่ดินแล้ว การประปาจะถือประโยชน์ของตนฝ่ายเดียวที่จะมีรายได้จากการใช้น้ำของผู้ใช้น้ำและมีรายได้จากการรักษามิเตอร์น้ำดังนี้หาได้ไม่ ข้อบังคับที่บังคับว่าต้องยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ของตนจึงมีสิทธิ์ได้รับการติดตั้งมิเตอร์วัดน้ำ จึงเป็นมติที่ไม่ชอบด้วยกฏหมาย
๔.คณะกรรมการบริหารกิจการและบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน เป็นคณะกรรมการที่ข้อบังคับว่าด้วยการบริหารกิจการประปาของการประปาหมู่บ้าน พ.ศ. ๒๕๕๓ให้อำนาจในการออกคำสั่งหรือมติใดๆที่มีผลกระทบต่อบุคคล ดังนั้น คณะกรรมการดังกล่าวจึงเป็น “เจ้าหน้าที่ของรัฐ” ตามพรบ.จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาความปกครองฯ มาตรา ๓ และเทศบาลเป็นราชการส่วนท้องถิ่นจึงเป็น “หน่วยงานทางปกครอง” ตาม พรบ.จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครองฯ มาตรา ๓ การที่เทศบาลตำบลผู้ก่อสร้างระบบประปาหมู่บ้านแบบผิวดิน และคณะกรรมการบริหารกิจการและบำรุงรักษาระบบประปาหมู่บ้าน ไม่ยอมติดตั้งมาตรวัดน้ำประปาให้ลูกบ้านเพราะลูกบ้านไม่ยอมให้วางท่อเมนประปาผ่านในที่ของตนจึงเป็นการออกคำสั่งที่ไม่ถูกต้องตามกฎหมายตามที่อธิบายไว้ตามข้อสังเกตที่ ๒และข้อ ๓ ทั้งเป็นการเลือกปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมแก่ผู้ใช้น้ำโดยผู้ใช้น้ำรายได้ยอมให้วางท่อเมนประปาผ่านที่ของตนก็จะได้รับการติดตั้งมาตรวัดน้ำให้เพื่อใช้น้ำได้ ผู้ใช้น้ำรายใดไม่ยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ดินของตนเองก็จะไม่ได้รับการติดตั้งมาตรวัดน้ำทำให้ไม่สามารถใช้น้ำได้ จึงเป็นการเลือกปฏิบัติและไม่เป็นธรรมแก่ผู้ใช้น้ำบางรายและเป็นการสร้างขั้นตอนโดยไม่จำเป็นที่ต้องยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ของตน และเป็นการสร้างภาระให้แก่ผู้ใช้น้ำที่เป็นเจ้าของที่ดินที่ต้องถูกรอนสิทธิ์ในการวางท่อเมนจ่ายน้ำในที่ของตนโดยไม่ได้รับค่าทดแทนและไม่ใช่กรณีหากไม่ยอมให้วางท่อเมนจ่ายน้ำก็ไม่สามารถจ่ายน้ำประปาได้หรือจะทำได้ก็ต้องใช้เงินเกินสมควร กรณีนี้ จึงไม่ใช่เป็นการละเมิดและรอนสิทธิ์ในทางแพ่ง แต่เป็นการออกคำสั่งที่ไม่ถูกต้องตามกฎหมาย เป็นการเลือกปฏิบัติ ไม่เป็นธรรม ทั้งเป็นการสร้างขั้นตอนและสร้างภาระให้แก่ผู้ใช้น้ำเกินสมควร คดีจึงอยู่ในอำนาจศาลปกครองที่จะพิจารณาพิพากษา